Ulysses van James Joyce wordt 100
Toen Ulysses werd gepubliceerd, was Joyce 40. Hij woonde en reisde over de hele wereld en was al een bekend schrijver dankzij zijn boeken Dubliners en The Portrait of the Artist as a Young Man (in het Nederlands vertaald als Een portret van de kunstenaar als jongeman). Maar zijn modernistische hervertelling van de Odyssee van Homerus heeft de grootste en blijvende nalatenschap. Ulysses betekende een revolutie in de literaire wereld en het boek heeft een eigen jaarlijkse festival – Bloomsday – met fans die uiteenlopen van Salman Rushdie tot Jack Kerouac en George Orwell.
Nu, een eeuw later, vieren we het 100-jarig bestaan van het meesterwerk van Joyce.
Portret van James Joyce in het James Joyce Centre in Dublin
Wie was James Joyce?
James Augustine Aloysius Joyce werd in 1882 in Dublin geboren en groeide uit tot een van de invloedrijkste, vernieuwendste en bekendste schrijvers van de 20e eeuw. Na zijn afstuderen aan University College Dublin ontmoette hij zijn muze (die later zijn vrouw werd), Nora Barnacle. Zij was zo belangrijk in zijn leven en werk als schrijver dat jaarlijks op 16 juni, de datum van hun eerste afspraakje, Bloomsday wordt gevierd in Dublin – maar daar komen we later op terug!
Zelf schrijf ik altijd over Dublin, want als ik tot het hart van Dublin weet door te dringen, kan ik het hart van elke stad ter wereld grijpen.
James Joyce
Kennismaking met Joyce
James Joyce Centre
In het hart van Dublin vind je het James Joyce Centre. Vroeger was dit een dansacademie die werd geleid door professor Denis J. Maginni, die ook in Ulysses een rol heeft. Van portretten van de familie van Joyce tot de originele deur van No. 7 Eccles Street (thuis van Leopold Bloom, het hoofdpersonage uit Ulysses), met een bezoek aan dit museum lijkt het alsof je zelf de roman binnenstapt.
James Joyce Tower and Museum
Pal aan zee bij Sandycove Point, naast de zwemplek Forty Foot, staat de robuuste Martello Tower. Hij werd gebouwd als verdedigingsfort en heeft sindsdien naam verworven als de locatie van de openingsscène in Ulysses. Tegenwoordig vind je hier een museum dat is gewijd aan het werk en leven van Joyce.
Museum of Literature Ireland (MoLI)
Ulysses is niet bepaald een kinderboek maar het Museum of Irish Literature heeft zijn best gedaan om het verhaal toegankelijk te maken voor iedereen. De expositie Ulysses, a Treasure Hunt daagt bezoekers uit om elk hoofdstuk van het verhaal op te sporen en zo op een unieke manier in contact te komen met de wereld en woorden van Joyce.
O'Connell Bridge in de stad Dublin
Het Dublin uit Ulysses
Een van de redenen waarom Ulysses in het hart en de herinnering van mensen blijft voortbestaan, is dat het boek zo trouw is aan zijn thuisstad. Van de meeuwen voeren vanaf de O’Connell Bridge tot rondzwerven op het Glasnevin Cemetery en de National Library of Ireland bewonderen: elke lezer kan naar Dublin komen en direct in een scène uit de roman belanden.
In zijn eigen woorden verklaarde Joyce: "Als ik sterf, staat Dublin geschreven in mijn hart.' Zijn werk heeft die belofte zeker waargemaakt.
Beleef het Dublin van Joyce
Sweny's Pharmacy
Sweny werd in 1847 opgericht en hield pas in 2009 op te bestaan als apotheek. Maar de bedrijvigheid is er niet minder om geworden. Tegenwoordig wordt het gevarieerde werk van Joyce gedurende de week in leesgroepen voorgelezen. Je kunt hier zelfs de citroenzeep kopen die Leopold Bloom zelf koopt in de apotheek in Ulysses!
De pub Davy Byrne's
Davy Byrne's is een begrip in Dublin en vernoemd naar de eerste eigenaar van de pub, die een bekende van zowel de fictieve Leopold Bloom als de echte Joyce was. De pub kreeg van Joyce namelijk een rol in zowel Dubliners als Ulysses en veel Ierse literaire legenden, waaronder Patrick Kavanagh en Brendan Behan, kwamen hier graag.
Bloomsday Festival
Al sinds 1954 belandt Dublin op 16 juni in een ander universum, één waar het 1904 is en de smaken en lekkernijen uit de wereld van Leopold Bloom weer in de mode zijn. De eetgelegenheden in de stad serveren op Ulysses geïnspireerde gerechten, fans gaan de straat op in historische kostuums en de woorden van een genie komen tot leven.
Literatuur van Joyce in het Museum of Literature Ireland (MoLI) in Dublin
Voorbij Ulysses
Natuurlijk is Ulysses een belangrijk werk uit Joyces bibliografie. Hoewel hij een productief schrijver was, is hij het bekendst om deze roman en drie andere belangrijke werken: Dubliners (gepubliceerd in 1914), The Portrait of the Artist as a Young Man (1916) en Finnegans Wake (1939). Elk van deze boeken heeft zijn eigen toegewijde lezerspubliek, ondanks (of vanwege!) de reputatie van Joyce dat hij een lastig, soms zelfs ondoorgrondelijk schrijver zou zijn.
Als je je afvraagt waar je moet beginnen, dan is Dubliners, een verzameling van 15 korte verhalen over de Ierse middenklasse in het begin van de 20e eeuw, waarschijnlijk het toegankelijkst. Maar geef ook Finnegans Wake niet op: zodra je wat bekender bent met de rest van zijn werk, is ook deze roman zeker de moeite waard!
Ontdek het literaire erfgoed van Ierland
Seamus Heaney
De Nobelprijswinnaar Heaney liet de hele wereld kennismaken met de beminnelijkheid en diepzinnigheid van het landelijke Ierland. Overal op het eiland ontdekken schoolkinderen nog steeds de poëzie aan de hand van zijn woorden. En de meeste volwassenen Ieren kennen wel een paar van zijn dichtregels uit het hoofd.
W.B. Yeats
Yeats is misschien wel de beroemdste 'zoon van Ierland' en zijn dichtkunst en toneelstukken hebben hem een plaats in de literaire eregalerij bezorgd. Van The Lake Isle of Innisfree tot He wises for the Cloths of Heaven, zijn unieke begrip van romantiek, hartstocht en legenden geven elk vers een magische klank.
J.R.R. Tolkien en de Burren
Was fantasy wel echt fantasy voor de komst van J.R.R. Tolkien? Tolkien was een naaste vriend van de Noord-Ierse schrijver en bedenker van Narnia, C.S. Lewis, en hij bezocht in de jaren 1940 het buitenaards aandoende landschap van de Burren. Er wordt gedacht dat hij in de Burren op een grot stuitte met de naam Pol na Gollum ... en misschien was dat de inspiratie die hij nodig had voor zijn beroemde personage met dezelfde naam!